Ustawa o zapewnieniu dostępności

- poznaj jej najważniejsze elementy

Ostatnie wymogi Ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami weszły w życie we wrześniu 2021 roku. Od tego momentu wszystkie placówki publiczne, zobowiązane są do podjęcia kroków, które pomogą osobom ze szczególnymi potrzebami funkcjonować bez przeszkód w życiu społecznym. Oznacza to zapewnienie dostępności architektonicznej, informacyjno — komunikacyjnej oraz cyfrowej. Istotą wprowadzenia wszystkich modyfikacji oraz udogodnień, jest stopniowa poprawa dostępności podmiotów publicznych przy jednoczesnym umożliwieniu osobom ze szczególnymi potrzebami na samodzielne korzystanie z tychże usług.

Zgodnie z projektowaną regulacją podmioty prywatne nie są zobowiązane do zapewnienia takiej dostępności. Niemniej jednak jak można przeczytać w nadmienionym akcie prawnym, powinny zrobić wszystko, by takie udogodnienia pojawiły się również tam. Jednym z mechanizmów zachęty do poprawy dostępności w placówkach prywatnych jest możliwość obniżenia wpłat składki pracodawcy innego niż podmiot publiczny na PFRON o 5%. Warunkiem uzyskania takiej korzyści jest certyfikat dostępności. Na podstawie danych PFRON za 2018 r. można wskazać, że średniomiesięczne deklaracje wpłat na PFRON składa ponad 27 tys. pracodawców na kwotę o 390 mln. zł miesięcznie. Oznaczałoby to oszczędność, w zamian za dostosowanie placówki do osób ze szczególnymi potrzebami.

Sama ustawa nie tylko w sposób ramowy określa założenia, ale wskazuje również instrumenty, które mogą zostać użyte w przypadku, gdy placówka nie dostosuje się do obowiązującego prawa. Zapewnienie szeroko rozumianej dostępności nie jest kwestią wyboru, a obowiązkiem, za który podmiot może zostać rozliczony.

Uwzględnienie potrzeb, usuwanie barier i zapobieganie ich powstawaniu

Zapewnienie dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami to wymóg, który musi spełnić każda placówka publiczna. Zmiany w tym zakresie powinny prowadzić do:

Uwzględnienia potrzeb osób głuchych w aktualnie prowadzonej oraz planowanej działalności

Mowa tutaj przede wszystkim o tym, aby placówka publiczna skoncentrowała się na problemach osób ze szczególnymi potrzebami. Może będzie to osoba, która biegle posługuje się polskim językiem migowym, bądź specjalna aplikacja, która umożliwi załatwienie najbardziej podstawowych i przyziemnych spraw samodzielnie. Oprócz tego, jeżeli gmina planuje w przyszłości rozmaite wydarzenia, nabór do pracy czy inne inwestycje, powinny być one tworzone z myślą o osobach, które mogą mieć trudności ze znajomością języka polskiego, a ich komunikacja odbywa się głównie przy użyciu polskiego języka migowego.

Usunięcia barier i zapobiegania ich powstawaniu w przyszłości

Podstawowe wymogi takie, jak podjazd dla wózków czy możliwość wejścia z psem przewodnikiem do placówek publicznych zdecydowanie powinny być standardem. Jeżeli nasza placówka nie spełnia tych norm, warto jak najszybciej zdecydować się na jej dostosowanie do osób ze szczególnymi potrzebami. Kolejne rozbudowy placówki powinny także uwzględniać osoby, które bez właściwego dostosowania, nie będą mogły nawet dostać się do wybranego budynku placówki publicznej.

Warto zaznaczyć przy tej okazji, że przepis ten ma niejako dwa pola, na których występuje. Bierze się tutaj pod uwagę czas teraźniejszy, to znaczy stan, w jakim placówka funkcjonuje obecnie. Nie lekceważy się dokonujących zmian, wobec tego zostało wspomniane, że trzeba dbać o wszystkie elementy i udogodnienia, również planując działalność i zmiany, które dokonają się w przyszłości.

Ustawa o zapewnieniu dostępności — zakres minimalnych wymogów

Ustawodawca, tworząc tę normę prawną, przewidział minimalny zakres wymagań, dotyczących zapewnienia dostępności architektonicznej. Przede wszystkim placówki publiczne powinny zadbać o to, by w ich siedzibie zniknęły bariery komunikacyjne, utrudniające lub całkowicie uniemożliwiające swobodne poruszanie się po urzędzie gminy. Oprócz tego ustawa nakłada obowiązek instalacji urządzeń lub zastosowania takich środków technicznych, które umożliwią dostęp osobom ze szczególnymi potrzebami do wszystkich pomieszczeń. Niezbędne będzie, aby dany obiekt posiadał informacyjny rozkład pomieszczeń. Powinien być on dostosowany także do osób głuchych (sposób wizualny lub dotykowy). Ponadto ustawodawca wskazuje, że osoby z psem asystującym nie powinny mieć problemu z wejściem do budynku gminy. Dodatkowo oczywiste jest, że placówka powinna zagwarantować możliwość ewakuacji osób ze szczególnymi potrzebami.

Oprócz zapewnienia minimalnych wymagań architektonicznych powstały wytyczne dotyczące dostępności informacyjno-komunikacyjnej. Przestrzeń ta jest równie ważna, co dostępność.

Warto skupić się przede wszystkim na zapewnieniu obsługi osób głuchych w języku migowym lub poprzez zdalny dostęp online do usługi tłumacza. Dodatkowo niezbędnym elementem wyposażenia placówki publicznej powinny stać się pętle indukcyjne, systemy FM lub urządzenia, które pomogą osobom słabosłyszącym w załatwianiu spraw w swoim urzędzie. Na stronach gmin, urzędów i innych organów władzy nie może zabraknąć informacji o zakresie działalności w postaci nagrania w polskim języku migowym czy tekście łatwym do czytania. Ostatnim z minimalnych wytycznych jest zapewnienie dostępności komunikacji, wskazanej we wniosku, złożonym przez osobę ze szczególnymi potrzebami.

Nie można lekceważyć osób ze szczególnymi potrzebami poprzez brak przystosowania samej placówki, czy niemożność dostępu do podstawowych jej usług. Prozaiczne czynności, które dla nas są codziennością, dla osób ze szczególnymi potrzebami mogą być wyzwaniem, z którym bez udogodnień nie będą mogły sobie poradzić. Dlatego oprócz tego, że ustawa nakłada na podmioty publiczne ten obowiązek, to nam powinno zależeć, by zrobić wszystko, aby ten dostęp był łatwy i naprawdę dobrze funkcjonował.

Chcesz uniknąć kar 5 000 zł - 200 000 zł?

Dostęp alternatywny dla osób ze szczególnymi potrzebami

W sytuacji, gdy dana placówka publiczna ze względów technicznych lub prawnych nie może zapewnić dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, zobowiązana jest swoim mieszkańcom umożliwić dostęp alternatywny.

Dostęp alternatywny polega w szczególności na zapewnieniu wsparcia technicznego lub wsparcia innej osoby dla osób, które takiej pomocy potrzebują. Oprócz tego możliwe jest wprowadzenie do takiej jednostki, podmiotu publicznego, który umożliwi realizację zadań i pomoc osobom ze szczególnymi potrzebami w ich codziennym życiu.

Kto ma obowiązek przestrzegać przepisów wynikających z Ustawy o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami

Ustawa o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami przede wszystkim zobowiązuje podmioty publiczne do jej przestrzegania. Ustawa wyraźnie określa podmioty publiczne, które objęte się nałożonymi obowiązkami, a należą do nich:

jednostki sektora finansów publicznych (art. 9 ustawy z 27.8.2009 r. o finansach publicznych, t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869 ze zm.);
inne, niż określone wyżej, państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej;
związki podmiotów wymienionych w pkt. 1 i 2;
inne, niż określone w pkt. 1, osoby prawne, utworzone w szczególnym celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym niemających charakteru przemysłowego ani handlowego, jeżeli podmioty, o których mowa w tym przepisie oraz w pkt 1 i 2, pojedynczo lub wspólnie, bezpośrednio lub pośrednio przez inny podmiot: finansują je w ponad 50% lub posiadają ponad połowę udziałów albo akcji, lub sprawują nadzór nad organem zarządzającym, lub mają prawo do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego;
związki podmiotów, o których mowa w pkt. 4.

Ustawa wskazuje również, aby przedsiębiorcy oraz organizacje pozarządowe dążyły w prowadzonej działalności do zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami.

Ponadto zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy, który wszedł w życie 06.09.2021 r., w przypadku gdy podmiot inny niż podmiot publiczny realizuje, na podstawie umowy zawartej z podmiotem publicznym, zadanie finansowane z udziałem środków publicznych, jest obowiązany do zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w zakresie określonym w tej umowie.

Raport o stanie zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami — najważniejsze elementy

Każdy podmiot publiczny, regularnie co 4 lata, do 31 marca danego roku powinien przekazać informację o stanie zapewniania dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami w swojej placówce. Raport ten powinien zostać opublikowany na stronie Biuletynu Informacji Publicznej lub na stronie internetowej placówki samorządowej. Powinny w nim znaleźć się informacje dotyczące spełnienia wymogów ustawy przynajmniej w minimalnym zakresie. Oprócz tego wymienia się zastosowany dostęp alternatywny, a w przypadku braku takiego dostępu – szczegółowe wyjaśnienie braku zapewnienia tej alternatywy. Raporty pozyskane od takich jednostek jak gminy, będą przekazywane do odpowiedniego wojewody. Raport o stanie zapewniania dostępności podmiotu publicznego składa się z 4 działów. 1. Dostępność architektoniczna, 2. Dostępność cyfrowa, 3. Dostępność informacyjno-komunikacyjna, 4. Informacje o dostępie alternatywnym. W każdym z nich padają pytania o dokładne zapewnienie swobodnego funkcjonowania osobom ze szczególnymi potrzebami. Bardzo duży nacisk położony został zwłaszcza na te zmiany, które mają pomóc osobom głuchym.

Koordynator dostępności i jego zakres działań

Organy samorządowe wyznaczają koordynatora dostępności spośród swoich pracowników. Nie ma to być żadna osoba z zewnątrz i nie jest tutaj potrzebne tworzenie całkowicie nowego stanowiska. W ustawie o zapewnieniu dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami jasno zostało napisane, że koordynatora powołują jedynie te jednostki, które jako organy władzy i kontroli mają najwyższy wpływ na zdrowie i nierzadko życie obywatela. Ponadto w ustawie zamieszczony został przykładowy katalog działań, który przedstawia pewien zakres obowiązków powołanego przez jednostkę koordynatora. Będą do nich należeć:

Wsparcie osób ze szczególnymi potrzebami w dostępie do usług świadczonych przez organ władzy publicznej,
Przygotowanie i koordynacja wdrożenia planu działania na rzecz poprawy sytuacji osób ze szczególnymi potrzebami,
Monitorowanie działań i funkcjonowania organu władzy publicznej w zakresie poprawy dostępności.

Sama konstrukcja planu nie jest sprecyzowana w ustawie. Twórca tego aktu prawnego wskazuje jednak, że istotnymi elementami będą tutaj planowanie działań oraz analiza.

Chcesz uniknąć kar 5 000 zł - 200 000 zł?

Przepisy ustawy o dostępności cyfrowej powiązane z ustawą o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami

Ustawa o zapewnieniu dostępności cyfrowej prezentuje bardzo zbliżone założenia do ustawy o zapewnieniu dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami. Każda placówka publiczna, powinna starać się zapewnić dostępność na najwyższym możliwym poziomie. Warto wspomnieć, że przepisy tej ustawy regulują wszystkie kwestie, których nie podejmuje ustawa o zapewnieniu dostępności. Dodatkowo na potrzeby tej ustawy, podmiotem publicznym stają się przedsiębiorstwa i organizacje pozarządowe korzystające ze środków publicznych, prowadzące określone zadania w zakresie: ochrony i promocji zdrowia, podejmowania działań na rzecz osób z niepełnosprawnościami czy pomocy na rzecz osobom w wieku emerytalnym. W zakresie przedmiotowym uwzględniono informację, dotyczącą stosowania samej ustawy. Otóż powinny stosować ją szczególnie te podmioty, które w swojej działalności posiadają własną stronę internetową czy też aplikację mobilną. W tym zakresie powinien zapewnić dostępność cyfrową:

strony podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej,
wszystkich niezbędnych funkcji i elementów strony internetowej lub aplikacji (w tym np.: danych teleadresowych, narzędzi służących do kontaktu z podmiotem publicznym czy informacji o sytuacjach kryzysowych)

Sama dostępność cyfrowa, określona w ustawie, podzielona jest niejako według 4 zasad, które definiuje sam ustawodawca:

Postrzegalność — właściwość strony internetowej lub aplikacji mobilnej do łatwego odbioru za pomocą słuchu, wzroku oraz dotyku,
Funkcjonalność – umożliwienie użytkownikowi korzystania ze wszystkich funkcji strony internetowej lub aplikacji mobilnej,
Zrozumiałość – łatwość w rozumieniu treści i dostępność ich prezentacji dla użytkownika strony internetowej bądź aplikacji mobilnej.
Kompatybilność – umożliwienie współpracy strony internetowej lub aplikacji do współpracy z wieloma programami, również wspierającymi osoby niepełnosprawne.

Warto tutaj dodać, że sama Ustawa o polskim języku migowym jest gwarantem dostępności dla osób głuchych. Mowa tutaj w szczególności o korzystaniu przez takie osoby z tłumacza, w kontaktach z organami administracji publicznej, jednostkami systemu, podmiotami leczniczymi ale także Policją czy Strażą Pożarną. Oprócz tego ten akt prawny wskazuje na to, że jest konieczność monitorowania rozwiązań wspierających komunikację i dostęp do usług dla osób głuchych.

Wniosek o zapewnienie dostępności

Każda osoba, bez konieczności wykazania interesu prawnego lub faktycznego, ma prawo poinformować podmiot publiczny o braku dostępności informacyjno-komunikacyjnej tego podmiotu.

Z kolei osoba ze szczególnymi potrzebami lub jej przedstawiciel ustawowy, po wykazaniu interesu faktycznego, ma prawo wystąpić z wnioskiem o zapewnienie dostępności informacyjno-komunikacyjnej. Wniosek ten składa się do podmiotu publicznego, z którego działalnością jest związane żądanie zapewnienia dostępności. We wniosku powinny znaleźć się następujące informacje:

dane kontaktowe wnioskodawcy,
wskazanie bariery utrudniającej lub uniemożliwiającej dostępność w zakresie informacyjno–komunikacyjnym,
wskazanie sposobu kontaktu z wnioskodawcą,
wskazanie preferowanego sposobu zapewnienia dostępności, jeżeli dotyczy.

Należy pamiętać, że ustawa przewiduje kilka zasad realizacji takiego wniosku:

zapewnienie dostępności, w zakresie określonym we wniosku o zapewnienie dostępności, następuje bez zbędnej zwłoki nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku;
jeżeli zapewnienie dostępności, w zakresie określonym we wniosku nie jest możliwe w tym terminie, podmiot niezwłocznie powiadamia wnioskodawcę o przyczynach opóźnienia i wskazuje nowy termin zapewnienia dostępności, nie dłuższy niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku;
w przypadkach uzasadnionych wyjątkowymi okolicznościami, gdy zapewnienie dostępności w zakresie określonym we wniosku o zapewnienie dostępności jest niemożliwe lub znacznie utrudnione, w szczególności ze względów technicznych lub prawnych, podmiot publiczny niezwłocznie zawiadamia wnioskodawcę o braku możliwości zapewnienia dostępności, co nie zwalnia podmiotu publicznego z obowiązku zapewnienia dostępu alternatywnego;
w zawiadomieniu tym podmiot publiczny uzasadnia swoje stanowisko, w szczególności wskazuje okoliczności uniemożliwiające zapewnienie dostępności w zakresie określonym we wniosku.

Procedura złożenia skargi przez osobę ze szczególnymi potrzebami

W przypadku, gdy podmiot nie zapewnił wnioskodawcy dostępności na tych zasadach, wnioskodawcy służy prawo złożenia skargi na brak dostępności. Taką skargę należy przekazać do Prezesa Zarządu PFRON w terminie 30 dni od dnia:

w którym upłynął odpowiednio termin: 14-dni od złożenia wniosku wskazany w powiadomieniu,
otrzymania zawiadomienia.

Warto pamiętać, że postępowanie przed Prezesem Zarządu PFRON jest jednoinstancyjne.

Jeśli wniesiona skarga jest zasadna i zostanie stwierdzone niezapewnienie dostępności w zakresie żądanym przez skarżącego, nastąpiło na skutek naruszenia przepisów ustawy, Prezes Zarządu PFRON nakazuje podmiotowi publicznemu w drodze decyzji zapewnienie dostępności wraz z określeniem:

sposobu zapewnienia dostępności skarżącemu,
terminu realizacji nakazu, nie krótszego niż 30 dni, a w sprawach szczególnie skomplikowanych – nie krótszego niż 60 dni, od dnia doręczenia decyzji.

W przypadku braku realizacji nakazu w terminie stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji dotyczące grzywny w celu przymuszenia. Organem egzekucyjnym w zakresie grzywien w celu przymuszenia jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy miejscowo ze względu na siedzibę podmiotu, w stosunku do którego został wydany nakaz.

Serwis PRFON do składania skarg: dostepnosc.pfron.org.pl, gdzie jest wzór pisma, skargę można składać papierowo lub przez Internet.

Kary i ich rodzaje – tego może spodziewać się placówka, która nie spełni wskazanych wymogów

Placówka publiczna może otrzymać karę, jeżeli w sposób uzasadniony, a wręcz uporczywy nie zapewnia dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami. Dodatkowo nie sporządza i nie publikuje raportu o dostępności, we wcześniej wskazanych miejscach. Kary mogą być przyznane również za brak dostosowania Biuletynu Informacji Publicznej do potrzeb osób głuchych.

Ustawodawca przewidział maksymalną wartość grzywny oraz maksymalną łączną wartość łącznie nałożonych grzywien z tytułu tej samej skargi:

10 tys. i 50 tys. zł dla osób fizycznych,
50 tys. i 200 tys. zł dla pozostałych podmiotów, w tym osób prawnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1438 ze zm.)

Grzywna w stosunku do osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej może wynosić maksymalnie 50 tys. zł i może być nakładana nawet kilkakrotnie.

Fundusz dostępności — otrzymaj pomoc i dostosuj swoją placówkę do wymagań ustawy

Nie wszystkie placówki publiczne mają środki, które umożliwią im odpowiednie dostosowanie się do wymogów ustawy. Z pomocą przychodzi tutaj Fundusz Dostępności, który będzie zasilany m.in. środkami z zapłaconych grzywien przez podmioty, które nie zapewniały dostępności we wskazanym zakresie. Ma on na celu udzielenie wsparcia na zapewnienie dostępności, o której mowa w ustawie lub jej poprawy.

O takie wsparcie mogą ubiegać się przede wszystkim:

jednostki samorządu terytorialnego,
podmioty w ramach administracji rządowej,
spółki komunalne,
inne jednostki sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawną,
podmioty tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki.
instytucje kultury,
spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe,
towarzystwa budownictwa społecznego,
osoby fizyczne posiadające budynki mieszkalnictwa wielorodzinnego.

Środki w wysokości maksymalnie 2 000 000 zł, nie wymagają wkładu własnego a ich oprocentowanie to 0,15% w skali roku. Dodatkowo brak opłat czy prowizji. Wykorzystanie takiej kwoty z pewnością pozwoli wielu placówkom na spełnienie zasad ustawy i pomoc osobom ze szczególnymi potrzebami.

Chcesz uniknąć kar 5 000 zł - 200 000 zł?

Treść ustawy o dostępności

D20191696L